De meeste woningen in Oekraïne zijn aangesloten op stadsverwarming, een erfenis uit de Sovjettijd. Grote buizen vervoeren de warmte van energiecentrales naar de huizenblokken. Zowel de buizen als de huizen zijn slecht geïsoleerd. Bij gebrek aan een thermostaat kunnen bewoners de temperatuur in hun appartement niet regelen – behalve door het raam open te zetten.

Tot voor kort was er voor energiebedrijven geen enkele prikkel om warmteverspilling tegen te gaan. Dankzij forse subsidies van de overheid konden zij de energietarieven voor huishoudens laag houden. Dat kwam neer op een herverdeling van arm naar rijk, want degenen met de grootste woning profiteerden het meest van de goedkope warmte.

Vaak incasseerden de energiebedrijven ook subsidie voor energie die zij niet leverden aan huishoudens, maar lieten weglekken uit het netwerk of clandestien verkochten aan de industrie. Functionarissen en fabriekseigenaren vulden zo hun zakken.

Dubbele verwurging

Verspilling en corruptie hebben ertoe geleid dat Oekraïne voor elke euro die het verdient driemaal zoveel energie nodig heeft als het gemiddelde EU-land. Het land is een grootverbruiker van Russisch gas. De rekening is steeds moeilijker op te brengen.

Sinds de Maidanrevolutie past Rusland een dubbele verwurging toe op Oekraïne. Terwijl de economie van het land zwaar te lijden heeft onder Poetins annexatie van de Krim en zijn oorlogsstokerij in Oost-Oekraïne, heeft Gazprom de gasprijs voor Oekraïne sterk verhoogd. De regering in Kiev rest geen andere keuze dan de energiesector op de schop te nemen.

Met steun van de EU en andere internationale organisaties investeert Oekraïne eindelijk in energiebesparing. Huizenblokken worden beter geïsoleerd en voorzien van thermostaten, energiemeters en zonnepanelen. Warmtenetten worden gemoderniseerd. De prijzen van warmte en gas voor huishoudens gaan fors omhoog om de werkelijke kosten te weerspiegelen. Dat is een hard gelag, maar de armste gezinnen ontvangen compensatie. Deze sociale maatregel is eerlijker én goedkoper dan het oude subsidiesysteem.

Hernieuwbare energie

De prijsverhoging voor fossiele brandstof verbetert de kansen voor energie-efficiëntie en hernieuwbare energiebronnen. Alleen al met energiebesparingsmaatregelen kan Oekraïne zijn aardgasverbruik halveren. Het land kan de gasimport uit Rusland verder verminderen door energie op te wekken met zon, wind, biogas uit afval(water) en duurzame biomassa.

De hervorming van de Oekraïense energiesector botst op gevestigde belangen en ingesleten gewoonten. Het is een proces van vallen en opstaan. Dat maakt het Samenwerkingsverdrag met de EU onmisbaar.

Het verdrag is een hervormingsagenda en een stok achter de deur. Bij een terugkeer naar oude praktijken, zo weten de Oekraïners, verspelen zij de toegezegde financiële en technische steun. Laat de EU vooral een actieve en strenge partner zijn, smeken de jongeren van de Maidangeneratie. Alleen dan komt Oekraïne vooruit.

Een beter bestuurd Oekraïne, dat dankzij een efficiëntere energievoorziening aan welvaart wint en minder vatbaar wordt voor Russische chantage, vergroot de veiligheid van alle Europeanen. Mensen met een groen hart hebben een extra reden om het Samenwerkingsverdrag te steunen: door Oekraïne te helpen minder energie te verspillen, dragen we bij aan de wereldwijde strijd tegen klimaatverandering.

Dit artikel is eerder verschenen op het weblog Sargasso.