Hoe ziet het veranderende klimaat in Libanon eruit?

“Het land was al vatbaar voor bosbranden, maar die zijn veel verwoestender geworden. Drie jaar geleden is zo’n beetje alle groen in Libanon aangetast. Water werd door de overheid al slecht beheerd, maar wordt door klimaatverandering nog schaarser. We hebben nu elke dag maar een paar uur water. We halen ook onze eigen beloften niet op het gebied van het terugbrengen van onze CO2-uitstoot, door onder andere de grote hoeveelheid mensen die eigen generatoren hebben die op kolen draaien. De veranderingen gaan razendsnel. Maar we zijn een land dat vastzit, vanwege de economische crisis. We zien de klimaatverandering om ons heen gebeuren, maar velen denken ook dat het een privilege is om te ‘klagen over het weer’ als ze tegelijkertijd niet weten hoe ze eten op tafel krijgen.”

Zie je hierin een verschil tussen jongeren en de oudere generaties?

“Jongeren maken zich veel meer zorgen. Zij hebben ondertussen meer toegang tot de wetenschappelijke kennis en internationale media dan de oudere generaties en leggen de verbanden tussen die ondraaglijke hete zomers en wat voor weerslag dat zal hebben op bijvoorbeeld onze watervoorziening.

"Ze hebben daarnaast de wetenschap dat het alleen maar erger zal worden. Het is voor jongere klimaatactivisten hier frustrerend dat er bij oudere mensen een onwil lijkt te bestaan om over het grotere plaatje te praten, en over de oplossingen. Omdat we nauwelijks een betrouwbaar stroomnet hebben kunnen we in veel gebieden in een keer van niets naar zonnepanelen gaan, dus gelijk de duurzaamste optie.”

Portretfoto Riwa Ghawi
Riwa Ghawi

Zijn er acties waarbij je wel veel mensen op de been kreeg?

“Een groot succes was de actie in de Bisrivallei, die het gevoel van onrecht over de corruptie van het systeem verbond aan milieu-onrecht. Er zou een dam gebouwd worden die grote schade zou toebrengen aan het milieu in groene Bisrivallei, waardoor mensen er zouden moeten wegtrekken. Maatschappelijke organisaties hebben toen samen met oppositiepartijen, met activisten, maar ook met bewoners van het gebied collectieve actie genomen.

"Een grote groep heeft maandenlang op de plek waar de dam moest komen gekampeerd, net zolang tot het project gestopt werd. Het waren allemaal zeer verschillende mensen die om verschillende redenen daar stonden, maar als collectief waren ze zeer krachtig. De dam werd met geld van de Wereldbank gefinancierd, dus het werd ook nog een verhaal van David tegen Goliath, een verhaal dat iedereen kan waarderen.”

Is dat wat het klimaatactivisme kenmerkt in Libanon, die samenwerking?

“De revolutie van 2019 heeft ons denken enorm veranderd. Wij groeiden op met het idee dat politiek exclusief een zaak was voor de regerende elite van voormalige militairen. Het voelde alsof er geen verband was tussen politiek en ons leven, tussen politiek en de sociale voorzieningen en een goed draaiende economie. Daarnaast stem je niet op de agenda van een partij maar op de partij die bij het geloof van je ouders hoort, dus er lijkt vrij weinig te kiezen. Dat begon tien jaar geleden bij mij en veel meer jongeren te schuren: het onderwijs is slecht, behalve als je veel geld hebt, de ziekenhuizen zijn slecht.

"Het idee drong tot ons door: we hebben daar misschien wél iets over te zeggen. Toen tijdens die revolutie eenmaal duidelijk werd hoe corrupt de kern van ons systeem was: dat het gebrek aan water, stroom, voorzieningen, zorg, onderwijs, de vernietiging van onze natuurlijke omgeving allemaal van dezelfde ruling class kwam, werd ons activisme als vanzelfsprekend heel ‘intersectioneel’.

“ Je inzetten voor klimaatactie betekent hier dat je je tegelijk inzet voor vrijheid van meningsuiting ”

"Alle onrecht kwam immers van dezelfde corrupte bron. Je inzetten voor klimaatactie betekent dat je je tegelijk inzet voor vrijheid van meningsuiting, strijdt tegen corruptie in het watermanagement, je verzet tegen de ongelijkheid en uitsluiting van vrouwen in onze samenleving. In die zin worden de waarden van groene politiek heel breed gedragen, ook door mensen die niets met de partij te maken hebben.”

Je beschrijft Libanon als een land dat vastzit, en als een land waar klimaatverandering enge vormen aanneemt. Hoe kijk je dan als jong persoon naar je toekomst?

“Het is eng om daar te diep over na te denken. Aan de ene kant heb ik mijn vrienden, mijn werk, mijn familie, mijn activisme: allemaal in dit land. Maar er zijn momenten dat ik twijfel: moet ik al weggaan? Op de piek van de crisis vorig jaar waren er al meer dan honderdduizend jongeren vertrokken, dat is op 5 miljoen mensen een angstaanjagend aantal. Het is een afweging die je steeds moet maken: kan ik hier nog een fatsoenlijk leven leiden, ben ik nog veilig? Het zou naïef van me zijn als ik zou zeggen dat ik een groot vertrouwen heb dat het wel goed komt met dit land. Maar als ik hier iets kan betekenen met mijn werk, dan doe ik dat liever dan in een veilig land accountant zijn.”

Wat doet die vlucht van jonge mensen met de mensen die blijven?

“De jongeren die weggaan zijn ons niets verschuldigd. Maar het is zo hartverscheurend dat ze naar een veilig land moeten gaan met zoveel risico voor hun eigen leven, terwijl iedereen weet dat Libanon in zijn bestaan volledig afhankelijk is van buitenlandse hulp. De Europese Unie heeft iets te zeggen over hoe dit land eruitziet, maar er wordt niets gedaan. En dan heeft Frankrijk ook nog hulp geleverd bij het onderdrukken van de protesten in 2019. Vraag niet waarom er zo veel vluchtelingen zijn als je niets doet.”

Hoe kijk je naar de toekomst? Gaat de groene beweging macht krijgen?

“In een optimistische bui kan ik zeggen: ik heb veel geloof in het potentieel van jongeren. Er gaan er veel weg, maar er zijn er ook veel die blijven en die heel helder voor ogen hebben wat de wortels zijn van het onrecht in Libanon. Het is alleen een kwestie van die jongeren samenbrengen die al vechten voor dezelfde dingen zonder dat ze dat van elkaar doorhebben. Als we samen campagne voeren en veel geduld hebben kunnen we uitkijken naar verandering. Niet iedereen denkt zo. In een land waar politieke partijen zo stevig bewapend zijn, is het niet gemakkelijk om je uit te spreken. Maar de hoeveelheid jongeren die nu vechten voor verandering is al veel groter dan vijf of tien jaar geleden.”