De economie wordt behandeld als een exacte wetenschap. Economische modellen en berekeningen worden als wetmatigheden toegepast. Het bruto binnenlands product (bbp) is hier een goed voorbeeld van: het is slechts een cijfer dat aangeeft welke waarden - in geld - er binnen en buiten Nederland door Nederlanders wordt geproduceerd middels diensten en goederen. Politici en beleidsmakers gebruiken dit cijfer echter om de stand van de economie en vaak de welvaart van Nederland te duiden. Daalt het bbp, dan gaat het slecht met ons. Stijgt het bbp, dan gaat het goed met ons.

Wat klopt er niet aan deze redenering? Ten eerste zegt het bbp niks over ongelijkheid in een land. Als een paar mensen zoveel verdienen dat het gemiddelde bbp omhoog gaat, blijft onzichtbaar dat maar een paar mensen van deze ‘welvaart’ kunnen genieten. Gaat het dan goed met ons? Nee.

Een ander mankement is dat het bbp alleen de waarde van productie in geld uitdrukt. Vrijwilligerswerk, mantelzorg, natuur, huishoudelijk werk en dergelijke blijven zo buiten beschouwing, terwijl die wel van invloed zijn op hoe goed het met ons gaat.

Mijn derde en belangrijkste bezwaar tegen het gebruik van het bbp als maatstaf voor onze economie is dat economie over méér gaat dan productie. Economie, de wetenschap van het ‘huishouden’, is een sociale wetenschap. Net zoals bij antropologie of sociologie, bestuderen economen menselijk gedrag.

Hoe proberen mensen hun behoefte te bevredigen? Op welke wijzen organiseren samenlevingen zich zo dat deze behoeften bevredigd worden? Dit gaat over materiële en immateriële welvaart. Over veiligheid, genieten van schoonheid en natuur, een goede partner en ouder zijn voor je naasten. Over zorgen voor kwetsbare mensen en streven naar een zinvol leven.

Kortom, het bbp is geen goede thermometer voor onze economie, maar slechts een cijfer dat de omvang van de productie meet. Begin dit jaar presenteerde de Tweede Kamercommissie Breed Welvaartsbegrip onder voorzitterschap van Rik Grashoff (GroenLinks) aanbevelingen om naast het bbp andere criteria te gebruiken voor de welvaartsontwikkeling van Nederland. Een stap de goede kant op!

Dit artikel is verschenen in Zicht, 2016/ 3, oktober 2016. Zicht is het tijdschrift van de Guido de Brès-Stichting, het Wetenschappelijk Instituut voor de SGP.